Pierwsze kroki w dziedzinie fotografii z podwójną i wielokrotną ekspozycją

Krótka historia podwójnej ekspozycji

Dzięki oprogramowaniu do obróbki cyfrowej tworzenie zdjęć z podwójną ekspozycją nie sprawia obecnie żadnych trudności. Dawniej był to złożony proces. „W dawnych czasach podwójną ekspozycję uzyskiwało się, robiąc zdjęcie na kawałku kliszy” — wyjaśnia doświadczony fotograf i nauczyciel Ben Long. „Zamiast wyjmować ten kawałek kliszy lub przewijać film do przodu, fotograf mógł jeszcze raz naświetlić to miejsce, aby nałożyć drugi obraz w aparacie. W ten sposób powstawał efekt specjalny, a ludzie mogli zobaczyć coś dziwnego i surrealistycznego.”

Fotografowanie z wielokrotną ekspozycją jest jednym z najstarszych efektów specjalnych w fotografii. Ta technika umożliwia tworzenie obrazów, jakich nigdy nie odbiera gołe oko. Dzisiaj ludzie przyzwyczaili się do zmodyfikowanych zdjęć, dlatego nie jest to żadna nowość. Podwójna ekspozycja wciąż jednak umożliwia przesuwanie granic kreatywności i tworzenie wyjątkowych, wymownych obrazów. Rezultatem są często dość abstrakcyjne obrazy, dzięki czemu ten efekt stanowi doskonałe narzędzie do zrozumienia kompozycji.

Informacje na temat fotografii tradycyjnej z podwójną ekspozycją

Aby uzyskać doskonały efekt podwójnej ekspozycji, trzeba zapoznać się z procesem jego tworzenia w fotografii tradycyjnej. Istnieją dwie metody uzyskiwania zdjęć z podwójną ekspozycją za pomocą kliszy: w aparacie i w ciemni.

W aparacie

Aby uzyskać podwójną ekspozycję w aparacie, dwukrotnie naświetla się jedną klatkę filmu. W przypadku niektórych aparatów tradycyjnych, które po naświetleniu klatki automatycznie przesuwają film naprzód, przed wykonaniem drugiego zdjęcia może być konieczne przewinięcie filmu do tyłu. 

„Musisz przygotować się na to, że zdjęcia z podwójną ekspozycją nie będą wychodzić od razu i trzeba będzie sporo się z nimi pobawić.”

Próby uzyskania wielokrotnej ekspozycji w aparacie wymagają nakładania na siebie kolejnych naświetleń. Światło z drugiego naświetlenia powoduje przyciemnienie pierwszego, co należy wziąć pod uwagę, ustawiając przysłonę i czas otwarcia migawki. Aby uniknąć rozmycia obrazu, oba ujęcia muszą być niedoświetlone. To dość skomplikowany proces. „Przygotuj się na to, że zdjęcia z podwójną ekspozycją nie będą wychodzić od razu” — radzi Long. „Trzeba będzie sporo się z nimi pobawić.” Udane zdjęcia z podwójną ekspozycją wymagają odpowiedniego planowania. Poświęć trochę czasu, aby zwizualizować oczekiwany obraz. Zwróć uwagę na wszystkie szczegóły.

Zrób kilka podobnych zdjęć z podwójną ekspozycją na jednej rolce filmu, aby znaleźć najlepsze. „Dopóki nie wywołasz filmu, nie wiesz, co wyszło” — mówi fotograf Shawn Ingersoll.

W ciemni

Gdy próbujesz uzyskać podwójną ekspozycję w ciemni, proces wygląda nieco inaczej. Polega on na wielokrotnym naświetlaniu papieru światłoczułego w powiększalniku (specjalnym projektorze służącym do przepuszczania światła przez negatyw fotograficzny). Ta metoda jest nieco łatwiejsza niż podwójna ekspozycja w aparacie, ponieważ korzystasz z wywołanych negatywów zawierających zwykłe zdjęcia, które możesz odpowiednio ułożyć w powiększalniku. Dodatkowa elastyczność tej metody pozwala na eksperymentowanie z nieprzezroczystością poszczególnych warstw przez dopasowanie ilości światła, którym naświetlany jest papier światłoczuły. Pierwszy negatyw może wymagać dłuższego naświetlania w powiększalniku, natomiast drugi — zaledwie kilku sekund.

Uzyskanie podwójnej ekspozycji w ciemni na początku jest trudne, dlatego musisz zachować cierpliwość. Long sugeruje początkującym: „Najpierw trzymaj się zdjęć czarno-białych i poznaj mechanizm aparatu. Zacznij od bardzo prostych sytuacji. Spróbuj znaleźć jak najwięcej pustej przestrzeni i umieść w niej element. Następnie połącz ją z inną pustą przestrzenią i elementem w innym miejscu. Zaczniesz rozumieć, jak powstaje ekspozycja w gotowej kompozycji.” Zarówno w przypadku aparatu, jak i ciemni, doskonałym sposobem na zdobywanie doświadczenia z podwójną ekspozycją jest eksperymentowanie z cieniem i światłem.

Łatwość uzyskiwania podwójnej ekspozycji na zdjęciach cyfrowych

Wielokrotną ekspozycję łatwiej jest uzyskać, korzystając z oprogramowania do edycji zdjęć cyfrowych. „Dopracowanie ujęcia jest teraz znacznie łatwiejsze niż w czasach, gdy trzeba było robić próby z podwójną ekspozycją w aparacie” — mówi doświadczona fotograf Carli Davidson — „szczególnie w przypadku zdjęć wykonanych o różnych porach i w różnych miejscach.”

Niektóre aparaty cyfrowe są wyposażone w ustawienia podwójnej ekspozycji, jednak ustawienia i narzędzia różnią się w zależności od marki, a w starszych aparatach może ich nie być w ogóle. Elastyczność oprogramowania do edycji pozwala fotografom i artystom puścić wodze fantazji podczas tworzenia zdjęć z podwójną ekspozycją. Ingersoll zwraca uwagę: „Można zrobić dwa zdjęcia cyfrowe i nałożyć jedno na drugie. Tryby mieszania, przezroczystości i maskowanie pozwolą na stworzenie obrazu z podwójną ekspozycją.”