ANIMATIEFUNCTIES
Zoötroopanimatie uitgelegd: definitie, geschiedenis en ideeën.
Zoötroopanimatie is een van de populairste animatietechnieken van vóór de film. Het was oorspronkelijk ontwikkeld in de jaren dertig van de negentiende eeuw en werd een populair Victoriaans vermaak. Het wordt ook nu nog steeds gebruikt: het is aangepast en bijgewerkt om 3D-versies te maken door maatschappijen zoals Pixar. Ontdek meer over de manier waarop deze simpele, maar effectieve technologie werkt.
Wat is een zoötroopanimatie en hoe werkt het?
Een zoötroop is een cilinder met verticale sleuven langs de zijkanten. De binnenkant van de cilinder vertoont een strook met een reeks opeenvolgende beelden. Als de cilinder draait, kan de gebruiker de plaatjes aan de binnenkant zien wanneer hij/zij door de sleuven kijkt, waardoor de beelden niet door elkaar gaan lopen. In combinatie met de snelle opeenvolging van de beelden wordt zo de illusie van beweging in een continue lus gecreëerd.
Geschiedenis van zoötroopanimatie.
- In 1833 werd de fenakisticoop uitgevonden door de Belgische natuurkundige Joseph Plateau en de Oostenrijkse uitvinder Simon Stampfer. Deze schijf wordt gezien als het eerste, wijd verspreide instrument dat voor animatie werd gebruikt. In een pamflet in juli van dat jaar merkte Stampfer op dat de techniek zou kunnen worden aangepast voor gebruik met cilinders en geluste papierstroken.
- William Horner, een Britse wiskundige, maakte aan de hand hiervan het eerste type zoötroop in 1834. Hij noemde het een daedalum, met een knipoog naar de Griekse mythe over Daedalus. De kijksleuven in de ronddraaiende trommel van Horner zaten tussen de plaatjes, in tegenstelling tot latere variaties, waarbij ze bovenaan zaten.
- In 1867 kreeg William Lincoln patent op de naam zoötroop, een combinatie van de Griekse woorden zoë (leven) en tropos (draai), te vertalen als ‘rad van het leven’.
- De bordspellenfabrikant Milton Bradley begon de cilinders in de VS te verkopen, terwijl London Stereoscopic and Photographic Company versies verkocht in het Verenigd Koninkrijk. Ze werden een populair speeltje in de Victoriaanse salons. Kinderen vonden het geweldig om hun zoötropen te draaien en keken verrukt naar de primitief geanimeerde beelden van bewegende paarden en andere dieren.
- Kort daarna werd een enorme zoötroop met een omtrek van 15 meter, aangedreven door een gasmotor, tentoongesteld in de concerthal van Crystal Palace in Londen.
- Andere animatieapparaten volgden, zoals flipboeken en de praxinoscoop. De basisprincipes van zoötropen en soortgelijke uitvindingen leidden uiteindelijk tot de uitvinding van de film aan het eind van de jaren tachtig van de negentiende eeuw.
- Misschien als reactie op de digitale technologie beleefden zoötropen een opleving aan het eind van de twintigste eeuw en werden ze steeds vaker gebruikt en bijgewerkt. Animator Eric Dyer vond zijn eigen versie uit: hij verwijderde de trommel en gebruikte de hoge sluitersnelheid van een camera in plaats van sleuven. Hij maakte experimentele films van 3D-beeldhouwwerken en noemde ze cinetropen.
- Als vervolg op de opleving van de zoötroop werden grote en uitgebreide versies gemaakt, en ook steeds meer 3D-versies. Pixar Animation Studios maakte een 3D-zoötroop met personages uit Toy Story 2 (1999). De Toy Story-zoötroop werd over de hele wereld vertoond in musea en galerieën.
- Met zijn geluste beeldenreeksen zou je GIF-animatie op internet kunnen beschouwen als de eigentijdse opvolger van de zoötroop.
Voorbeelden van zoötroopanimatie.
- In 2012 maakte de animatiestudio Sehsucht in Berlijn een CGI-3D-zoötroopcarousel om de Amerikaanse Droom weer te geven.
- In 2008 bouwde het Britse visuele-effectenbedrijf Artem Limited een zoötroop voor Sony van 10 meter breed en een gewicht van 10 ton. De BRAVIA-drome bevatte 64 beelden van de Braziliaanse voetballer Kaká en werd door Guinness World Records de grootste zoötroop ter wereld genoemd.
- De Amerikaanse horrorfilm House on Haunted Hill (1999) bevatte een zoötroopkamer van menselijke afmetingen, de ‘Saturation Chamber’ genoemd.
- Het Ghibli Museum in Tokio bevat een 3D-zoötroop met personages uit de animatiefilm My Neighbour Totoro uit 1988 van de Japanse animatiestudio.
- De zoötroop van Toy Story van Pixar leidde, geïnspireerd door Ghibli, tot nog twee 3D-zoötropen. De ene bevindt zich in The Walt Disney Studios in Burbank (Californië), de andere in Disneyland Paris.
- De horrorfilm The Woman in Black uit 2012 bevat een zoötroop die wordt gedraaid door de acteur Daniel Radcliffe, en er wordt door het hoofdpersonage uit de titel doorheen gekeken.
- Van 2007 tot 2014 gebruikte BBC Two een zoötroop om het effect te creëren van vliegende auto's rondom een futuristisch stadsgezicht voor een ident, vertoond voorafgaand aan tv-programma's en op de BBC-iPlayer.
- In de horrorfilm The Conjuring 2 (2016) verschijnt een zoötroop-speelgoedwezen dat door spoken wordt achtervolgd.
- Het kledingbedrijf The Gap bouwde een zoötroop van menselijke afmetingen om zijn campagne Meet Me in the Gap te promoten. Het enorme meerkleurige wiel bevatte mensen die op hun plek stonden te dansen, wat samen met de draaiende cilinder, in een opname van 360 graden, een overweldigende ervaring van beweging en kleur opleverde.
- Het Amerikaanse performancekunstcollectief de Blue Man Group gebruikte een sneldraaiende draaimolen om een zoötroopeffect te creëren voor hun shows in Las Vegas en Florida.
- De Britse supermarkt Sainsbury’s vierde zijn 150e verjaardag in 2019 met een gigantische zoötroopcake in een televisiereclame.
- Het New Yorkse reclamebureau Johannes Leonardo maakte in 2021 een advertentie voor Volkswagen. Het wielbevatte acht complexe zoötropen die allemaal een deel van het verhaal van de vervoersevolutie vertelden. Elke zoötroop was gemaakt vanuit een andere discipline, waaronder beeldhouwen, tekenen met de hand, celanimatie, fotografie en 3D-stop-motion.
Een zoötroop maken.
Je mag dan geen toegang hebben tot de technologie van studiogiganten als Ghibli en Pixar, maar je kunt zelf thuis zeker een vintage zoötroop maken.
Wat je nodig hebt.
- Zoötroopsjabloon. Er zijn online allerlei sjablonen te vinden die je kunt gebruiken of waardoor je inspiratie kunt opdoen. Een populair voorbeeld is het gebruiken van beelden van galopperende paarden.
- Een eetstokje. Gebruik er een van een Chinees afhaalrestaurant of bestel er online een aantal, vooral als je er meer dan een wilt maken.
- Eén cd. Misschien luister je tegenwoordig muziek via streamingdiensten, en gebruik je je cd-collectie niet meer. Dan kun je ze mooi hiervoor gebruiken.
- Twee 1/8-inch x 1-inch verzinkte spatbordringen. Die kun je bij de meeste ijzerwarenhandels krijgen, of online.
- Schaar
- Tape
De zoötroop maken.
- Maak de strook. Snijd de stroken van je sjabloon uit. Vouw beide stroken langs de stippellijnen. Knip vervolgens van beide stroken de gemarkeerde rechthoeken op de sjabloon uit om de kijksleuven te maken. Vouw de vellen samen met tapelussen.
- Zet de strook in elkaar. Plak de vellen aan elkaar met de plaatjes aan de binnenkant, waardoor een cirkel ontstaat. Zorg dat er geen tape naar binnen krult. Tape vervolgens de buitenkant van de cirkel aan de rand van de cd. Probeer de cirkel zo rond mogelijk te houden en let op dat er geen uitstulpingen zijn.
- Zoötroopmontage. Plaats een ring strak over het taps toelopende uiteinde van het eetstokje. Plaats de cd op de ring en zorg dat de zoötroopstrook naar boven is gericht. Plaats de tweede ring over het taps toelopende uiteinde, zodat de cd tussen beide ringen zit. Gebruik een klein stukje tape om de bovenste ring aan het stokje te plakken. Zorg dat je de ring niet aan de cd vastplakt.
- Gebruik je zoötroop. Houd hem enigszins onder een hoek. Draai de cd terwijl je door de sleuven kijkt. De plaatjes aan de binnenkant zouden geanimeerd moeten zijn: het lijkt alsof ze bewegen. Als ze achteruit bewegen, moet je de cd in de andere richting draaien. Het kan even duren om de juiste draaisnelheid van de cd te ontdekken waarbij je de animatie op zijn best ziet.
Ideeën voor zoötropen.
De beste ideeën voor zoötropen draaien (letterlijk) om het idee van simpele bewegingen. Dit zijn een paar van de populairste waarmee je aan de slag kunt:
- Dieren. Galopperende paarden, lopende olifanten, vliegende vogels, springende leeuwen, zwemmende vissen.
- Personen. Dansers, gewichtheffers, jongleerders, atleten, kinderen, stripfiguren.
- Vormen. Krimpende en uitzettende sterren, vallende stokken, verkleinende en vergrotende cirkels.
Je kunt een 3D-zoötroop maken met modellen en statische beeldjes. Met een draaitafel, pijpenragers, papier-mâché en een stroboscoop kun je een 3D-zoötroop maken zonder 3D-afdruktechnologie.
Veelgestelde vragen over zoötroopanimatie.
Uit hoeveel frames bestaat een zoötroop?
Hoe meer frames per seconde, hoe groter de optische illusie. De ideale framesnelheid is 24 frames per seconde en het minimum is 12 frames per seconde. Een zoötroop die draait met 1 rotatie per seconde, heeft 12 frames nodig om flikkeringen te vermijden. Maar zoötropen zijn zo geliefd als vintageobject dat die flikkeringen vaak een deel van de charme uitmaken.
Wie heeft de zoötroop bedacht?
De oorsprong van de zoötroop begint bij de Oostenrijkse uitvinder Simon Stampfer. Hij was in 1833 mede-uitvinder van de fenakistiscoop schijf, die wordt beschouwd als het eerste wijd verspreide animatieapparaat. Stampfer stelde voor het concept te gebruiken met een cilinder. Een jaar later kwam de Britse wiskundige William Horner met het daedalum. De uiteindelijke zoötroop werd uitgevonden door de Amerikaanse uitvinder William Lincoln in 1865 en twee jaar later gepatenteerd.
Hoe snel moet een zoötroop draaien?
De gemiddelde zoötroop draait met minder dan 100 rpm. Een jojo daarentegen haalt bij een gemiddelde worp 5.000 rpm. De relatieve traagheid van de zoötroop is een ander aspect van de eigenaardige aantrekkingskracht ervan voor zowel animators als toeschouwers.