Fotografie
Bij een zoneffect (in het Engels 'lens flare' genoemd) worden je foto's op creatieve wijze verlicht met een unieke sterexplosie of zachte bokeh-uitstraling. Ontdek hoe je het zoneffect in je opnamen kunt creëren en regelen.
Sterexplosies, halo's en dergelijke kunnen een spectaculair tintje geven aan foto's, of je nu in de zon fotografeert of kunstlicht in de studio gebruikt. Je kunt een zoneffect zelfs helemaal zelf maken in Adobe Photoshop. Ontdek hoe je het zoneffect onder de knie krijgt – en hoe je het juist kunt vermijden.
Een zoneffect kan ontstaan als er een heldere lichtbron op de lens van je camera valt. Dit licht kan de vorm aannemen van cirkels, ringen, sterexplosies of een algehele nevel op je foto. Vroeger werd het zoneffect beschouwd als een ongelukje veroorzaakt door fouten in de cameralens, maar nu is het een bewuste stilistische keuze om indrukwekkende resultaten te creëren.
Het zoneffect kan van achteren belichte portretten voorzien van een warme, zachte uitstraling, landschapsfoto's definiëren en je helpen op natuurlijke wijze een filmische of zonovergoten uitstraling te creëren. En aangezien elk zoneffect anders is, krijgt je afbeelding hierdoor een unieke touch.
Ghosting
Het zoneffect verschijnt vaak in foto's in de vorm van cirkels of ringen die uitstralen vanuit de lichtbron. Deze zichtbare plekken, ofwel artefacten, worden ghosting genoemd. Je moet het niet verwarren met bokeh, het effect van achtergrondvervaging dat door de lens wordt gecreëerd.
Veiling (versluiering)
In bepaalde gevallen bedekt een waas van licht de hele scène, soms resulterend in een verbleekte foto met weinig contrast. Deze alles bedekkende waas wordt in het Engels 'veiling' genoemd en doet zich voor als de lichtbron zich buiten het kader en aan de zijkant van de lens bevindt, maar de stralen nog steeds de voorkant van de lens raken. Je kunt 'veiling' ook bewust gebruiken om de foto een zachte, warme sfeer te geven. Maar bij te veel 'veiling' kan de foto er zo verbleekt uitzien dat deze niet bruikbaar is.
Sterexplosie
Een sterexplosie-effect doet zich voor als je met een klein diafragma fotografeert, bijvoorbeeld f/11 of f/16. Diafragma is de instelbare lensopening waarmee je regelt hoeveel licht er in de camera valt. Bij een klein diafragma valt er minder licht door, waardoor de zon eruit ziet als een kleine, sterachtige lichtstraal.
Anamorf zoneffect
Anamorfe lenzen, die in de cinematografie worden gebruikt, leggen zonder vervorming een breder gezichtsveld vast. Dit wordt deels veroorzaakt door hun vierkante vorm en horizontale lenselementen. Het is deze vorm die ook de onmiskenbare horizontale zoneffecten produceert waar deze lenzen om bekend staan. Regisseur J. J. Abrams' gebruik van anamorfe zoneffecten is vaak beschreven. Let op dit effect als je de volgende keer een van zijn films bekijkt.
Maak opnamen recht tegen de zon of een andere lichtbron in als je een zoneffect wilt krijgen. "Het beste dat je kunt doen, is fotograferen onder allerlei hoeken. Misschien is een aantal foto's overbelicht, maar zo zie je wat werkt en wat niet", aldus fotograaf Martha Galvan. Je moet mogelijk wat experimenteren, omdat het uiteindelijke effect door meerdere factoren wordt bepaald. Denk bijvoorbeeld aan:
Camera en lens
Verschillende apparaten produceren verschillende resultaten als het om het zoneffect gaat. Een Nikon 85-mm lens geeft het zoneffect bijvoorbeeld anders weer dan een Canon-lens van 16-35 mm, net zoals een spiegelloze digitale camera van Sony een ander effect creëert dan een Leica-filmcamera.
De meeste moderne lenzen zijn voorzien van een antireflectielaag die is bedoeld om schittering te voorkomen. Voor een zoneffect kun je daarom misschien beter een oudere lens gebruiken. Ook UV-filters, polarisatorfilters of filters met neutrale dichtheid kunnen het zoneffect verminderen. Veel lenzen hebben ook een lens- of zonnekap om het zoneffect te voorkomen. In dat geval moet je de kap verwijderen.
Brandpuntsafstand
Zoomlenzen produceren meer zoneffecten omdat het grotere aantal lenselementen voor meer interne reflecties in de camera zorgt en dit veroorzaakt het zoneffect. Met een groothoeklens daarentegen zien lichtbronnen er kleiner uit vanwege de kortere brandspuntsafstand.
Diafragma
Het diafragma heeft een groot effect op het resultaat van het zoneffect. Bij een groter diafragma lijkt de zon groter en meer verspreid en hebben de zoneffecten een zachtere vorm. Als je met open diafragma fotografeert, let dan op je scherptediepte en zorg ervoor dat je onderwerp in focus is. Als je kiest voor een kleinere f-stop zoals f/16, komt er minder licht binnen, waardoor de lens de zon als een klein stervorming patroon vastlegt.
Tijdstip van de dag
Bij zonsopgang en -ondergang, bekend onder fotografen als het gouden uur, staat de zon lager aan de hemel. Het is dan gemakkelijker om de zon in het kader vast te leggen en zo een zoneffect te creëren. Bovendien is het licht zachter en van nature meer verspreid. "Ik begin met portretsessies altijd ongeveer een uur voordat de zon ondergaat", zegt fotograaf Stephanie DeFranco als ze uitlegt hoe ze profiteert van het lichteffect van een zon die lager aan de hemel staat.
Galvan: "In de studio kun je gemakkelijker het gewenste zoneffect maken omdat je meer controle hebt over het licht en de intensiteit, kleur en hoogte". Als je buiten een zoneffect wilt vastleggen, loop je het risico op een verbleekte foto, een foto met achtergrondlicht of een silhouet. Maar in een studio-omgeving heb je de optie een licht of reflector terug op het onderwerp te laten schijnen voor meer balans in de belichting.
Als je het trial- and errorproces helemaal wilt overslaan, creëer je bij de nabewerking als volgt heel simpel een hoogwaardig kunstmatig zoneffect:
1. Open de foto in Photoshop.
2. Maak een nieuwe laag. Ga naar Bewerken › Vullen en vul op met 50% grijs.
3. Stel de overvloeimodus in op Overlay.
4. Ga naar Filter › Rendering › Zon. Selecteer het zoneffect dat je wilt nabootsen.
5. Plaats het zoneffect op de gewenste plek en klik vervolgens op OK.
Houd je belichtingsdriehoek in de gaten.
Bij het zoneffect is het diafragma het belangrijkste element. Hoe je uiteindelijke foto eruit ziet, wordt grotendeels bepaald door het diafragma. Dit betekent dat je voor de juiste belichting een goed evenwicht moet vinden tussen de andere elementen van je belichtingsdriehoek – sluitersnelheid en ISO. Aangezien je meestal de ISO zo laag mogelijk wilt houden om de ruis in de foto te minimaliseren, is de sluitersnelheid de meest flexibele factor.
Neem de tijd om te experimenteren.
Als je midden in een portretsessie zit, denk je wellicht dat je geen tijd hebt om je instellingen te selecteren. Maar DeFranco moedigt fotografen aan om niet snel te willen werken. "Neem de tijd om te stoppen en te kijken wat je aan het doen bent." Door op dat moment een paar seconden extra tijd te nemen, bespaar je jezelf wellicht uren correcties of een geheugenkaart vol onbruikbare foto's.
In bepaalde foto's ziet het zoneffect er misschien prachtig uit, maar in andere helemaal niet. Als het licht te intens is, kun je proberen het te verspreiden. "Het draait allemaal om het beheersen van het licht", aldus Galvan. Als er bomen zijn, kun je je onderwerp eronder plaatsen om het licht deels te blokkeren. Of je nu een diffuser gebruikt of een natuurlijke manier om het licht te beperken: zoek manieren waarop natuurlijk licht in je voordeel in plaats van in je nadeel werkt.
Je kunt het licht altijd op andere manieren op afstand houden:
Of je je portretten nu een zachte, dromerige uitstaling wilt geven of een landschapsfoto tot leven wilt brengen met zonnestralen: experimenteer als je zelf zoneffecten wilt vastleggen. Probeer nieuwe dingen uit en raak niet ontmoedigd als je niet direct het gewenste effect bereikt. En als je zover bent dat je je afbeeldingen wilt nabewerken, open ze dan in Photoshop Lightroom om het beste in elke opname naar voren te brengen.
Bijdragers
